راه های پیشگیری از سرخک و اینکه اصلا سرخک چیست

سرخک یکی از بیماری‌های عفونی و بسیار مسری است که توسط ویروس سرخک (Measles Virus) ایجاد می‌شود. این بیماری عمدتاً کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند در بزرگسالان نیز رخ دهد، به‌ویژه در افرادی که واکسینه نشده‌اند یا ایمنی کافی ندارند. سرخک با علائمی مانند تب، بثورات پوستی، سرفه و آبریزش بینی شناخته می‌شود و در موارد شدید می‌تواند عوارض خطرناکی مانند ذات‌الریه یا التهاب مغز را به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به بررسی چیستی سرخک، علائم، راه‌های انتقال، عوارض و مهم‌تر از همه، راه‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم و به سوال سرخک چیست پاسخ میدهیم.

سرخک چیست؟

سرخک یک بیماری ویروسی است که از طریق تماس مستقیم با قطرات تنفسی فرد آلوده یا تماس با سطوح آلوده منتقل می‌شود. ویروس سرخک از خانواده پارامیکسوویروس‌ها (Paramyxoviridae) است و به شدت مسری است. به‌طوری‌که یک فرد آلوده می‌تواند تا 90 درصد افراد غیرایمن اطراف خود را در صورت تماس نزدیک آلوده کند. این بیماری قبل از گسترش واکسیناسیون در سراسر جهان بسیار شایع بود و همچنان در مناطقی با پوشش واکسیناسیون پایین، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.

علائم سرخک

علائم سرخک معمولاً 10 تا 14 روز پس از تماس با ویروس ظاهر می‌شوند. مراحل بیماری و علائم آن عبارتند از:

1. مرحله اولیه (علائم پیش‌درآمد):
   • تب بالا (معمولاً بالای 38 درجه سانتی‌گراد)
   • سرفه خشک
   • آبریزش بینی
   • قرمزی و اشک‌ریزش چشم‌ها
   • لکه‌های سفید کوچک داخل دهان (لکه‌های کپلیک) که معمولاً 2-3 روز قبل از بثورات ظاهر می‌شوند.
2. مرحله بثورات:
   • بثورات پوستی قرمز و برجسته که معمولاً از صورت شروع شده و به سمت بدن، بازوها و پاها گسترش می‌یابد.
   • بثورات معمولاً 3-5 روز طول می‌کشد و سپس به‌تدریج محو می‌شود.
3. مرحله بهبودی:
   • با کاهش تب و محو شدن بثورات، بیمار به‌تدریج بهبود می‌یابد، اما ممکن است ضعف و خستگی برای مدتی باقی بماند.

عوارض سرخک

اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به سرخک بدون مشکل بهبود می‌یابند، اما در برخی موارد، به‌ویژه در کودکان خردسال، زنان باردار و افراد با سیستم ایمنی ضعیف، عوارض جدی ممکن است رخ دهد. این عوارض شامل موارد زیر است:

• عفونت گوش (اوتیت میانی)
• ذات‌الریه (پنومونی)، که شایع‌ترین علت مرگ ناشی از سرخک در کودکان است.
• التهاب مغز (آنسفالیت)، که می‌تواند منجر به تشنج، ناشنوایی یا آسیب مغزی دائمی شود.
• سندرم پان‌انسفالیت اسکلروزان تحت‌حاد (SSPE)، یک عارضه نادر اما کشنده که ممکن است سال‌ها پس از ابتلا به سرخک ظاهر شود.

راه‌های انتقال سرخک

سرخک از طریق روش‌های زیر منتقل می‌شود:

• تماس مستقیم: تنفس قطرات تنفسی فرد آلوده هنگام عطسه یا سرفه.
• تماس غیرمستقیم: لمس سطوح آلوده و سپس تماس دست با دهان، بینی یا چشم‌ها.
• انتقال هوایی: ویروس سرخک می‌تواند تا دو ساعت در هوای محیط باقی بماند و افراد غیرایمن را آلوده کند.

افراد مبتلا به سرخک از 4 روز قبل از ظهور بثورات تا 4 روز پس از آن می‌توانند ویروس را به دیگران منتقل کنند.

راه‌های پیشگیری از سرخک

خوشبختانه، سرخک یک بیماری قابل پیشگیری است و با رعایت اقدامات زیر می‌توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد:

1. واکسیناسیون : واکسن سرخک

واکسن سرخک (که معمولاً به‌صورت واکسن MMR – سرخک، اوریون و سرخجه – ارائه می‌شود) مؤثرترین راه پیشگیری از سرخک است. این واکسن ایمن و بسیار مؤثر است و دو دوز آن به شرح زیر توصیه می‌شود:

سوال مهم : واکسن سرخک چندماهگی است؟

• دوز اول: در سنین 12 تا 15 ماهگی
• دوز دوم: در سنین 4 تا 6 سالگی

واکسیناسیون نه‌تنها فرد را در برابر سرخک محافظت می‌کند، بلکه با ایجاد ایمنی جمعی، از گسترش بیماری در جامعه نیز جلوگیری می‌کند. در مناطقی که پوشش واکسیناسیون بالای 95 درصد است، شیوع سرخک به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.

2. رعایت بهداشت فردی

• شستن دست‌ها: شست‌وشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون به‌ویژه پس از تماس با سطوح عمومی.
• پوشاندن دهان و بینی: هنگام عطسه یا سرفه از دستمال کاغذی استفاده کنید و آن را به‌درستی دور بیندازید.
• اجتناب از تماس نزدیک: در صورت وجود علائم سرخک در فردی، از تماس نزدیک با او خودداری کنید.

3. ایزوله کردن بیماران

افراد مبتلا به سرخک باید تا پایان دوره مسری (4 روز پس از ظهور بثورات) در خانه بمانند و از تماس با دیگران، به‌ویژه کودکان واکسینه‌نشده یا افراد با سیستم ایمنی ضعیف، اجتناب کنند.

4. تقویت سیستم ایمنی

• تغذیه سالم و متعادل با مصرف میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین A (مانند هویج و اسفناج) می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند. کمبود ویتامین A با افزایش خطر عوارض سرخک مرتبط است.
• خواب کافی و فعالیت بدنی منظم نیز به حفظ سلامت عمومی بدن کمک می‌کند.

5. آموزش و آگاهی عمومی

افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت واکسیناسیون و علائم سرخک می‌تواند به پیشگیری از شیوع بیماری کمک کند. والدین باید از برنامه واکسیناسیون کودکان خود مطمئن شوند و در صورت مشاهده علائم مشکوک، فوراً به پزشک مراجعه کنند.

درمان سرخک

هیچ درمان اختصاصی برای سرخک وجود ندارد، زیرا این بیماری ویروسی است و آنتی‌بیوتیک‌ها روی آن تأثیری ندارند. با این حال، اقدامات زیر می‌توانند به بهبود علائم و پیشگیری از عوارض کمک کنند:

• استراحت کافی و مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم‌آبی.
• کنترل تب با داروهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن (تحت نظر پزشک).
• مکمل ویتامین A برای کودکان مبتلا، به‌ویژه در مناطق با کمبود این ویتامین، که می‌تواند شدت بیماری را کاهش دهد.
• مراقبت‌های پزشکی در صورت بروز عوارض مانند ذات‌الریه یا عفونت گوش.

نکات بهداشتی

سرخک یک بیماری جدی اما قابل پیشگیری است که با واکسیناسیون و رعایت اصول بهداشتی می‌توان از شیوع آن جلوگیری کرد. واکسن MMR به‌عنوان مؤثرترین ابزار پیشگیری، نقش کلیدی در کاهش موارد ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از سرخک در سراسر جهان داشته است. با افزایش آگاهی عمومی، تقویت برنامه‌های واکسیناسیون و رعایت اقدامات پیشگیرانه، می‌توان به جهانی عاری از سرخک نزدیک‌تر شد. اگر هنوز مطمئن نیستید که شما یا فرزندتان علیه سرخک واکسینه شده‌اید، با پزشک خود مشورت کنید و برنامه واکسیناسیون را به‌روز نگه دارید.

• ماسک صورت میوه ای برای شادابی پوست: ویتامین‌های ضروری طبیعی
• درمان سریع سنگ کلیه: از علائم تا درمان و پیشگیری